ثمرات دستیابی به حالت توبه

شدّت مغفرت و رحمت پروردگار مهربان به بندگان خویش، تا حدّی است که علاوه بر بخشش گناهان و برخورداری از نعمت بهشت، اعمال زشت و معصیت‌های انسان، پس از توبه، به حسنات مبدّل می‌گردد و به صورت اعمال صالح، برای او مجسّم می‌شود:

« وَ الَّذینَ لا یَدْعُونَ مَعَ اللَّهِ إِلهاً آخَرَ وَ لا یَقْتُلُونَ النَّفْسَ الَّتی‏ حَرَّمَ اللَّهُ إِلاَّ بِالْحَقِّ وَ لا یَزْنُونَ وَ مَنْ یَفْعَلْ ذلِکَ یَلْقَ أَثاماً، یُضاعَفْ لَهُ الْعَذابُ یَوْمَ الْقِیامَةِ وَ یَخْلُدْ فیهِ مُهاناً، إِلاَّ مَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ عَمَلاً صالِحاً فَأُوْلئِکَ یُبَدِّلُ اللَّهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ وَ کانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحیما»[1]

و آنان که معبود دیگرى با خداوند نمى‏خوانند، و نفسى را که خدا محترم و مصون داشته، جز به حق نمى‏کشند، و زنا نمى‏کنند، و کسى که چنین کند به کیفرى  برخورد نماید، عذاب او در روز قیامت دو برابر شود و در آن عذاب همیشه به خوارى بماند، مگر کسانى که توبه کنند و ایمان آورند و عمل شایسته نمایند، پس آنهایند که خداوند گناهانشان را تبدیل به نیکى‏ها مى‏‌کند و همواره خداوند بسیار آمرزنده و مهربان است. 

این آیه شریفه، محو تجسّم عمل در آخرت را نیز آشکار می‌سازد. یعنی به بندگان می‌فهماند که اگر به توبه و انابه روی آورند و به سوی خداوند متعال باز گردند، عذاب الهی و دیگر آثار اخرویِ گناهان، محو و نابود می‌شود و افزون بر این، آثار سوء گناهان به آثار نیک محسّنات تبدیل می‌شود. 

لعان

برخی از علماء دین و نیز برخی از فلاسفه، قائل به «لعان» هستند؛ یعنی بر این باورند که تجسّم اعمال بد انسان نابود نمی‌شود، بلکه حق‌تعالی بین شخص گنه‌کار و اثر گناه و تجسّم اعمال او، فاصله می‌اندازد.

بر اساس این اعتقاد، گناه و آثار آن نابود و محو نمی‌شود، بلکه موجود است و هیچ‌گاه معدوم نخواهد شد و پروردگار متعال از روی تفضّل، گناه را می‌آمرزد. یعنی تجسّم اعمال و رفتار ناپسند آدمی، پس از توبه بایگانی می‌شود و گناه‌کار از آن پس، آثار گناه خود را احساس نمی‌کند.

 در روز قیامت نیز با تجسّم اعمال بد، رسوا نمی‌شود و آن اعمال در پرونده او محاسبه نمی‌گردد. در واقع، طبق این نظریه، پرونده اعمال بد و تجسّم آن اعمال، پس از توبه وجود دارد، ولی بایگانی می‌شود و اثری ندارد.

استاد بزرگوار ما حضرت امام خمینی! می‌فرمودند: امر توبه بالاتر از «لعان» است. و اگر کسی از گناهان گذشته خود توبه کند، پرونده آن گناهان صرفاً مختومه و بایگانی نمی‌شود، بلکه نابود می‌گردد.

آیه شریفه قرآن کریم نیز مؤیّد همین واقعیّت است؛ آنجا که می‌فرماید:

«...یُبَدِّلُ اللَّهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ»[2]

یعنی اعمال بد کسی که توبه کرده است، در اعمال نیکو و شایسته، بروز و ظهور می‌یابد. به عبارت روشن‌تر، توبه، علاوه بر اینکه محو کننده و نابود کننده آثار گناهان گذشته است، موجب گشایش یک پرونده درخشان و نورانی در زندگی آینده آدمی است. پرونده‌ای که در صفحه اول آن، ثواب توبه، که بالاترین و برترین عبادات و فضائل است، ثبت شده و در دنیا و آخرت درخشندگی دارد.

بنابراین، توبه، با تبدیل سیئات به حسنات، «هویّت حیوانی» و زشت را که در اثر ارتکاب گناه برای آدمی پدید آمده است، به «هویّت انسانی» و نیکو تبدیل می‌کند و در واقع شخصیّت او را تغییر می‌دهد.

اگر اهل معرفت و کسانی که مسیر تقرّب به سوی پروردگار رحمان را می‌پیمایند، پاداشی به جز گشایش صفحه نورانی در پرونده زندگی خود و تغییر هویّت و شخصیت درونی خویش، نمی‌یافتند، بس بود که قدم در راه سیر و سلوک گذارند و از منزل اوّل که منزل «توجّه» است به منزل دوّم یعنی منزل نورانی «توبه» برسند. به‌راستی منزل توبه، منزل درخشانی است و راه پر فراز و نشیب سالک را هموار می‌سازد.

پی نوشت ها :

1. فرقان / 70- 68

2. فرقان / 70

منبع : پایگاه اطلاع رسانی آیت الله العظمی مظاهری